Tuesday, January 5, 2010

suring aklat...I

Titser
Liwayway A. Arceo



I.Pagsusuri sa akda:

Pagkilala sa may akda:

Nasa ika-57 taon ng propesyonal na pagsusulat si Liwayway A. Arceo. Malikhaing manunulat, mananaysay, tagasalinwika at editor. Una siyang nakatawag ng pansin sa kanyang akdang “Uhaw ang Tigang na Lupa,” na isinulat niya sa gulang na 17, at nahirang na pangalawang pinakamahusay na
Maikling katha ng 1943. Ilan sa marami niyang gawad at parangal ang Doctor of Humane Letters, honoris causa (1991), mula sa Unibersidad ng Pilipinas at ang Gawad CCP sa Sining Para sa Literatura.


Uri ng panitikan:

Nobela- Mahabang kathang pampanitikan na naglalahad ng mga pangyayari na pinaghahabi sa isang mahusay na pagbabalangkas na ang pinakapangunahing sangkap ay ang pagkakalabas ng hangarin ng bayani sa dako at ng hangarin ng katunggali sa kabila -isang makasining na pagsasalaysay ng maraming pangyayaring magkasunod at magkakaugnay. Ang mga pangyayaring ito ay may kanya-kanyang tungkuling ginagampanan sa pagbuo ng isang matibay at kawili-wiling balangkas na siyang pinakabuod ng nobela -binubuo ng mga kabanata -maraming tauhan at pangyayari -kinasasangkutan ng dalawa o higit pang mga tauhan .

Layunin ng May-akda:
Ang layunin ng may-akda ay maipabatid sa mambabasa na hindi lamang materyal na bagay o mamahaling bato ang kayamanan sa mundo, na maaring makapagpasaya sa isang tao. Kundi ang totoong pagmamahal, pag-agapay, pagtulong sa nangangailangan, paninindigan at maging ang mga taong nakapalibot at patuloy paring nagtitiwala at nagmamahal sa iyo, ay maituturing na isa ng tunay na kayamanan na higit pang mas mahal kaysa sa hiyas .
Mahal ito dahil hindi ito kailanman mabibili ng bilyun-bilyong salapi.
Nais din ng may-akda na ipakita na hindi mabuti sa isang tao ang manghamak ng propesyon, dahil ang lahat ng propesyon ay may kaakibat na paghihirap at pagtitiyaga , makamtan lamang ito.

Kung ating mapapansin, karamihan sa mga pangunahing tauhan ay babae, sa kadahilanang nais ng may-akda na ipakita ang paninindigan at matatag na pakikipaglaban sa pinaniniwalaan ng mga kababaihan.



Tema o paksa:

Ang tema o paksa ng nobelang pinamagatang “Titser” ay tungkol sa paninindigan at pagpapasiya, maging kung paano ito pinanghahawakan:panahon lamang ang hahatol sa atin, maging ano man ang ating larangan at ang pakikialam ng ina o ng magulang sa pag-aasawa at propesyon ng anak, pag-iibigan ng dalawang guro sa kabila ng kahirapan.


Estilo ng pagkakasulat:

Sa aking palagay ang estilo ng pagsusulat na siyang ginamit ng may akda ay isang malikhaing pagsusulat.
Hindi biro ang Malikhaing Pagsusulat, lalo na kung papasukin pa natin ang talakayan ng teknikalidad kung saan matututunan natin ang tungkol sa porma at kalamnan – dalawang elemento ng bawat kasulatang malikhain, mapa kuwento man o tula. Ang porma sa isang piyesa ng panulat malikhain ay siyang pinakaugat ng teknikalidad; dito ay pinapansin ang lahat mula sa pagkitil ng mga linya, o ang tinatawag na 'line cutting' hanggang sa paglagay ng mga tuldok, kudlit, at kung ano-ano pa man. Ang porma ng isang piyesa ay siyang basihan ng biswal na pananaw ng mambabasa, katulad ng mga kulay at hatak ng brutsa sa pagpipinta. Ang kalamnan naman ay kung sa Ingles, tinatawag na 'substance'. Dito pinapansin ang mga ginagamit na mga pangatwan ng wika. Dito mapapansin ang henyo ng isang manunulat sa pag-gamit ng mga ibat-ibang kasangkapang pampanitikan upang yumaman ang kanyang gawa.
Na puna ko rin na parehong pormal at di pormal ang mga salitang ginamit sa nobela, gumamit din ang may akda ng kaunting wika ng mga banyaga na ginawa namang italisado.


Pagsusuri sa mga tauhan at tagpuan:

Mga tauhan:

Aling Rosa- ina nila Norberto, Jose, Lourdes, Felisa at Amelita. Isang ordinaryong ilaw ng tahanan na na mataas ang pangarap para sa kanyang mga anak. Ngunit dahilan sa mga matatayog na pangarap na ito, ay magagawa niyang maging mapagmataas at manghamak ng propesyon.

Mang Ambo- isang tahimik at maunawaing haligi ng tahanan, isa rin siyang mabait na asawa kay aling rosa at ama sa kanilang mga anak.

Amelita - ang protagonista sa nobela, bunso sa limang magkakapatid, isang mabait at magandang guro sa pampublikong paaralan sa haiskul sa kanilang nayon, larawan siya ng isang babaeng may sariling pagpapasya at matapang na paninindigan.

Mauro- isang guro ng pampublikong paaralan sa haiskul sa kanilang nayon, ang lalaking iniibig ni amelita, may sariling paninidigan at pagpapasya, bagama’t hinahamak ang kanilang propesyon ay hindi parin ito nagsisisi sa napiling larangan, dahilan sa likas at tunay ang hilig nito sa pagtuturo.

Aling Idad- isang maunawain at maalalahaning ina nila Peping, Dado at Mauro, bagama’t anak-dalita ang kanilang pamilya, hindi parin ito naging hadlang upang sila ay sumaya.

Rosalida/ lida- panganay na anak nila mauro at amelita, isang pantas at bibong bata.

Lety- siya ang batang pinalaki sa layaw ng mga magulang at paboritong apo ni aling rosa. Kung ikukumpara kay Lida, maituturing na higit na nakakaangat si Lety sa material na bagay, subalit taglay naman ni Lida ang pinakamahalagang bagay na nagbubuklod sa kanilang pamilya.


Osmundo Olivarez- manliligaw ni Amelita, isang mayamang binata, taga pagmana ng lahat ng kayamanan ng kanilang pamilya, kompromiso ni Aling Rosa para sa kanyang anak na si Amelita, isang magandang lalaki at sikat sa kanilang bayan, ngunit siya ay arogante, makamundo at may kayabangan.

Norberto Martinez- kapatid nila Amelita na isang inhinyero.

Jose Martinez- dikong nila Amelita na isang abogado.

Lourdes Martinez- kapatid nila Amelita na isang parmasiyutika.

Felisa Martinez-Castro- ditseng nila Amelita na isang doktora.

Peping- kapatid ni mauro.

Dado- bunsong kapatid ni Enteng at Mauro.

Nena- kaibigan ni Amelita.

Enteng- dating nakakulong sa bilibid na tinulungan ni Osmundo na makalaya, inutusan siya ni Osmundo na patayin si Mauro, subalit hindi niya ito nagawa, dahil utang niya sa kabaitan ni Mauro ang pagpapa-aral sa anak.

Aling Tinay- matagal nang kusinera ni Osmundo, at itinuturing na din siyang pamilya ng mayamang binata.

Cesar- anak ni Aling Tinay, at pinag-aral ni Osmundo hanggang maging manananggol.


Mister Batac- isang punong guro na ang maybahay ay kamag-anak ni Osmundo.

Doktora cruz- isang mahusay na doktora sa kanilang nayon.

Bien castro - isang doktor na napangasawa ni Felisa.

Estela Martinez- isang abogada tulad ng kanyang kabiyak na si Jose.

Mariana Martinez- isang propesora at ang maybahay ni Norberto.

Poleng- kanayon nina Mauro at Amelita.

Bastian- engkargado ni Osmundo.



Tagpuan:

Isang hindi sibilisadong pamayanan sa kanayunan






II.Puna/rekomendasyon:

Napaka ganda ng nobelang pinamagatang “Titser” ni Liwayway A. Arceo,
Mahusay niyang naibigay ang mga aral at ang mga kahalagahan ng bawat isa,
Mababatid din na hindi lamang tungkol sa paninindigan, pagkakaisa at pagmamahalan ang makikita sa nobela, kung ating sisiyasatin ng maigi ang ating kaqlagayang sosyo-ikonomiko.

5 comments: